Table of Contents
فیزیوتراپی شانه یخ‌زده (شانه منجمد): علت، علائم و درمان تخصصی
شانه یخ‌زده چیست؟
شانه یخ‌زده یا کپسولیت چسبنده (Adhesive Capsulitis) یکی از شایع‌ترین علل درد و خشکی مفصل شانه است. در این وضعیت، بافت کپسولی اطراف مفصل شانه ضخیم و سفت می‌شود و حرکت دست را محدود می‌کند.
نام “یخ‌زده” از این‌جا می‌آید که شانه به‌تدریج مانند یخ، بی‌حرکت و دردناک می‌شود و حرکات ساده مثل شانه کردن مو یا بستن سوتین بسیار دشوار می‌شود.
مراحل پیشرفت شانه یخ‌زده
شانه یخ‌زده معمولاً در سه مرحله پیش می‌رود:
-
مرحله دردناک (Freezing Phase):
شروع با درد عمیق در شانه، به‌ویژه شب‌ها یا هنگام حرکات ناگهانی.
این مرحله ۶ تا ۱۲ هفته طول می‌کشد. -
مرحله منجمد (Frozen Phase):
درد کمتر می‌شود، اما خشکی به اوج می‌رسد. بالا بردن یا چرخاندن دست دشوار است.
حدود ۴ تا ۶ ماه طول می‌کشد. -
مرحله ذوب (Thawing Phase):
به تدریج دامنه حرکتی برمی‌گردد و درد کاهش می‌یابد.
ممکن است ۶ ماه تا ۱ سال زمان ببرد.
بدون درمان، کل روند بیماری می‌تواند تا ۲ سال طول بکشد، اما با فیزیوتراپی مناسب، این زمان به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد.
علت‌های شانه یخ‌زده
-
بی‌حرکتی طولانی شانه: مثلاً پس از جراحی، شکستگی یا آتل‌بندی
-
دیابت: از مهم‌ترین عوامل زمینه‌ای است
-
مشکلات تیروئید (کم‌کاری یا پرکاری)
-
بیماری‌های قلبی یا پارکینسون
-
التهاب مزمن مفصل شانه (بورسیت یا تاندونیت)
-
سن و جنس: در زنان ۴۰ تا ۶۰ ساله شایع‌تر است
نقش فیزیوتراپی در درمان شانه یخ‌زده
فیزیوتراپی نه‌تنها درد را کنترل می‌کند بلکه به بازگرداندن دامنه حرکتی طبیعی شانه کمک می‌کند. درمان معمولاً ترکیبی از روش‌های کاهش التهاب، تمرینات کششی و تمرینات تقویتی است.
اهداف درمان عبارت‌اند از:
-
کاهش التهاب و درد
-
حفظ حرکت مفصل در حد ممکن
-
پیشگیری از چسبندگی بیشتر
-
بازگشت عملکرد طبیعی شانه در فعالیت‌های روزمره
تکنیک‌ها و درمان‌های فیزیوتراپی
۱. گرما درمانی (Heat Therapy)
در شروع جلسه، از پَد گرم یا التراسوند تراپی استفاده می‌شود تا عضلات و بافت‌های اطراف مفصل شانه نرم شوند و تمرینات کششی آسان‌تر انجام گیرد.
۲. الکتروتراپی (TENS یا IFC)
تحریک الکتریکی عصب برای کاهش درد و شل کردن عضلات بسیار مؤثر است.
۳. موبیلیزیشن مفصل شانه (Joint Mobilization)
فیزیوتراپیست با حرکات دستی آرام، مفصل شانه را در جهت‌های مختلف حرکت می‌دهد تا کپسول سفت‌شده به‌تدریج باز شود.
۴. درای نیدلینگ (Dry Needling)
در صورت وجود نقاط ماشه‌ای در عضلات دلتوئید یا زیرکتف، سوزن خشک برای کاهش اسپاسم استفاده می‌شود.
۵. تمرینات اصلاحی و کششی
مهم‌ترین بخش درمان، انجام منظم تمرینات در منزل است.
تمرینات فیزیوتراپی شانه یخ‌زده
الف) تمرین پاندولی (Pendulum Exercise)
در حالت ایستاده، بدن را کمی به جلو خم کنید و دست آسیب‌دیده را آزادانه آویزان کنید. سپس به آرامی حرکات دایره‌ای کوچک انجام دهید.
این تمرین باعث افزایش مایع سینوویال و کاهش خشکی مفصل می‌شود.
ب) کشش با حوله (Towel Stretch)
حوله‌ای را از پشت شانه‌ها بگیرید. با دست سالم حوله را بالا بکشید تا دست دیگر را به آرامی در جهت بالا ببرد.
تکرار: ۱۰ مرتبه × ۳ نوبت در روز.
ج) کشش دیواری (Wall Climb)
روبه‌روی دیوار بایستید و با انگشتان، دیوار را بالا بروید تا حدی که درد اجازه دهد. سپس چند ثانیه نگه دارید و پایین بیاورید.
د) چرخش خارجی با چوب (External Rotation)
چوب یا دسته جارو را با هر دو دست بگیرید و با دست سالم، دست درگیر را به سمت بیرون فشار دهید.
این حرکت برای باز کردن کپسول جلویی شانه بسیار مهم است.
هـ) تمرینات ایزومتریک
انقباض عضلات بدون حرکت شانه برای حفظ قدرت در مراحل دردناک بسیار کاربردی است.
درمان‌های تکمیلی در فیزیوتراپی
-
اولتراسوند تراپی برای کاهش التهاب کپسول مفصل
-
تراپی با لیزر کم‌توان (LLLT) برای ترمیم بافت
-
تمرینات در آب (هیدروتراپی) در مراحل پیشرفته‌تر برای افزایش دامنه حرکت بدون فشار زیاد
-
کینزیوتیپینگ برای کاهش تنش عضلات اطراف شانه
مدت زمان بهبودی
با اجرای منظم تمرینات و فیزیوتراپی، معمولاً در ۸ تا ۱۲ هفته اول بهبود قابل‌توجهی در دامنه حرکتی و کاهش درد دیده می‌شود. با این حال، برای بازگشت کامل حرکت طبیعی شانه ممکن است ۴ تا ۶ ماه زمان لازم باشد.
نکات مهم مراقبتی
-
تمرینات را همیشه تا آستانه درد ملایم انجام دهید.
-
از حرکات ناگهانی یا وزنه‌های سنگین اجتناب کنید.
-
خوابیدن روی شانه درگیر ممنوع است.
-
در فاز دردناک، گرمای مرطوب روزانه مفید است.
-
پیگیری جلسات فیزیوتراپی منظم نقش حیاتی در روند بهبودی دارد.
سوالات متداول
۱. آیا شانه یخ‌زده خودبه‌خود خوب می‌شود؟
در موارد خفیف بله، اما روند طبیعی ممکن است تا دو سال طول بکشد. فیزیوتراپی این زمان را به نصف یا کمتر کاهش می‌دهد.
۲. آیا نیاز به تزریق یا جراحی هست؟
در بیشتر بیماران، فیزیوتراپی و تزریق کورتون کافی است. جراحی فقط در موارد چسبندگی شدید و عدم پاسخ به درمان انجام می‌شود.
۳. آیا می‌توان از شانه استفاده کرد؟
بله، بی‌حرکتی مطلق ممنوع است. باید حرکات کنترل‌شده انجام دهید تا مفصل سفت نشود.
۴. آیا بیماری برمی‌گردد؟
معمولاً خیر، اما در افرادی با دیابت کنترل‌نشده احتمال درگیری مجدد وجود دارد.